Deposits of Funnel Beaker culture vessels in wells: New materials – new perspectives

Danuta Żurkiewicz

doi:10.35686/AR.2022.17

Authors

Danuta Żurkiewicz of Archaeology, Adam Mickiewicz University, Uniwersytetu Poznańskiego 7, PL-61-614 Poznań https://orcid.org/0000-0002-5219-0622

DOI:

https://doi.org/10.35686/AR.2022.17

Keywords:

wells, bog deposits, Funnel Beaker culture, Kuyavia, Neolithic, pottery

Abstract

This article presents the extraordinary discoveries of ceramic vessel deposits in wells of the Funnel Beaker culture (FBC). Such a custom is observed in all groups of this community but is of particular importance in the Eastern group of the FBC. In central Poland (Kuyavia) specifically, there are many objects of this type compared to older materials of the Linear Pottery culture. The analysis of the local contexts of these finds allows for the hypothesis that the two communities are closely related to be proposed.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Adamczak, K. 2013: Communities of the Funnel Beaker Culture During the Era of Erecting Monumental Tombs in the Territory of Poland: Rituals, Vessels and Social Divisions. In: J. A. Bakker et al. eds., From Funeral Monuments to Household Pottery Current advances in Funnel Beaker Culture (TRB/TBK) research Proceedings of the Borger Meetings 2009, The Netherlands. British Archaeological Reports International Series 2474, Oxford: Archaeopress, 177–193.

Bakker, J. A. 1998: Opfer mit Trichterbecherkeramik in Gewässern und Brunnen. In: H. Koschik ed., Brunnen der Jungsteinzeit. Internationales Symposium in Erkelenz, 27. bis 29. Oktober 1997. Materialien zur Bodendenkmalpﬂege im Rheinland 11, Köln: Rheinland-Verlag GmbH, 149–164.

Bakker, J. A. – Van der Sanden, W. A. B 1995: Trechterbekeraardewerk uit natte context: de situatie in Drenthe. Nieuwe Drentse Volksalmanak 112, 132–148.

Becker, C. J. 1947: Mosefundne Lerkar fra yngre Stenalder: Studier over Tragtbægerkulturen i Danmark. Aarbøger for nordisk Oldkyndighed og Historie 1947, 5–318.

Bock, A. 2016: Tastrup LA 29 – ein trichterbecherzeitlicher Brunnenbefund. In: J. Müller ed., Frühe Monumentalität und soziale Differenzierung Band 10. Wasser, Landschaft und Gesellschaft Studien zum Ressourcenmanagement der Trichterbechergesellschaften, Bonn: Verlag Dr. Rudolf Habelt GmbH, 11–117.

Brozio, J. – Dörﬂer, W. – Feeser, I. – Kirleis, W. – Klooß, S. – Müller, J. 2014: A Middle Neolithic well from Northern Germany: a precise source to reconstruct water supply management, subsistence economy, and deposition practices. Journal of Archaeological Science 51, 135–153. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jas.2013.03.029

Cofta-Broniewska, A. – Kośko, A. 1982: Historia pierwotna społeczeństw Kujaw. Warszawa – Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Fernandes, D. M. – Strapagiel, D. – Borówka, P. – Marciniak, B. – Żądzińska, E. – Sirak, K. – Siska, V. – Grygiel, R. – Carlsson, J. – Manica, A. – Lorkiewicz, W. – Pinhasi, R. 2018: A genomic Neolithic time transect of hunter-farmer admixture in central Poland. Scientific Reports 8: 14879. DOI: https://doi.org/10.1038/s41598-018-33067-w

Fojtík, A. – Popelka, M. – Šmíd, M. 2019: Eneolitické studny z Holešova Všetul, okr. Kroměříž. Pravěk Nová řada 27, 15–41.

Furmanek, M. – Dreczko, E.– Mozgała-Swacha M. – Kopec, M. 2019: Pierwsi rolnicy i hodowcy na Śląsku. Przyczynki historyczne. In: M. Furmanek ed., Pierwsi rolnicy i hodowcy na Śląsku. Dialog interdyscyplinarny, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, 53–165.

Goslar, T. – Szmyt, M. 2016: Chronologia absolutna. In: M. Szmyt ed., Osadnictwo społeczności neolitycznych na stanowisku 2 w Janowicach, woj. kujawsko-pomorskie, Poznań: Uniwersytet imienia Adama Mickiewicza, 371–384.

Gramsch, B. 1998: Mesolithische Wasserlöcher in Brandenburg. In: H. Koschik ed., Brunnen der Jungsteinzeit. Internationales Symposium in Erkelenz, 27. bis 29. Oktober 1997. Materialien zur Bodendenkmalpﬂege im Rheinland 11, Köln: Rheinland-Verlag GmbH, 17–24.

Grygiel, R. 2008: Neolit i początki epoki brązu w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek. II. Środkowy neolit. Grupa brzesko-kujawska kultury lendzielskiej. Łódź: Wydawnictwo Fundacji Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego.

Grygiel, R. 2016: Neolit i początki epoki brązu w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek. Tom III. Środkowy i późny neolit: kultura pucharów lejkowatych. Łódź: Wydawnictwo Fundacji Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego.

Hecht, D. 2007: Das schnurkeramische Siedlungswesen im südlichen Mitteleuropa: eine Studie zu einer vernachlässigten Fundgattung im Übergang vom Neolithikum zur Bronzezeit. PhD Thesis. Heidelberg.

Henrickson, E. F. – McDonald, M. M. A. 1983: Ceramic Form and Function: An Ethnographic Search and an Archeological Application. American Anthropologist 85, 630–643. DOI: https://doi.org/10.1525/aa.1983.85.3.02a00070

Horváth, T. 2014: The middle copper age occupation. In: T. Horváth ed., The Prehistoric Settlement at Balatonőszöd-Temetőidűlő. Varia Archaeologica Hungarica 24, Budapest: Archaeolingua Foundation, 25–42.

Horváth, T. 2017: Balatőnszöd-Temetői, Hungary: A Late Copper Age Boleráz-Baden opened settlement with human burials and sacrifices. In: Tagungen des Landesmuseums für Vorgeschichte Halle. Band 16, Halle: Landesmuseum für Vorgeschichte, 389–413.

Horváth, T. – Juhász, I. – Köhler K. 2003: Zwei Brunnen der Balaton-Lasinja Kultur von Balatonőszöd. Antaeus 26, 265–301.

Jażdżewski, K. 1931: Zusammenfassender Überblick über die Trichterbecherkultur. Prähistorische Zeitschrift 22, 77–110.

Jażdżewski, K. 1936: Kultura pucharów lejkowatych w Polsce zachodniej i środkowej. Poznań: Polskie Towarzystwo Prehistoryczne.

Kaczor, W. – Żółkiewski, M. 2012: Wstęp. In: W. Kaczor et al. eds., Opracowanie wyników badań archeologicznych w Grabkowie, stan. 8 (AUT 129), gm. Kowal, woj. kujawsko-pomorskie, na trasie budowy autostrady A1, Warszawa: Manuscript stored in National Heritage Board of Poland, 7–10.

Karsten, P. 1994: Att kasta yxan i sjön: En studie över rituell förändring utifrån skånska neolit iska offerfynd. Stockholm: Almqvist & Wiksell International.

Koch, E. 1998: Neolithic Bog pots from Zealand, Møn, Lolland and Falster. Nordiske Fortidsminder serie B, Det Kongelige Nordiske Oldskriftselskab. København: det Kongelige Nordiske Oldskriftselskab.

Koch, E. 1999: Neolithic Offerings from the Wetlands of Eastern Denmark. In: B. Coles et al. eds., Bog Bodies, sacred Sites and Wetland Archaeology, Exeter: Warp Occasional Paper, 125–131.

Koschik, H. ed. 1998: Brunnen der Jungsteinzeit. Internationales Symposium in Erkelenz, 27. bis 29. Oktober 1997. Materialien zur Bodendenkmalpﬂege im Rheinland 11. Köln: Rheinland-Verlag GmbH.

Maciejewski, F. 1962: Materiały starożytne z powiatu żnińskiego. Materiały Starożytne 8, 217–354.

Marchelak, I. 2011: Badania ratownicze na stanowisku 3 w Ludwinowie, pow. włocławski, woj. kujawsko-pomorskie, w latach 2004–2006. In: S. Kadrow ed., Raport 2004–2006, Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa, 69–90.

Marchelak, I. 2017a: Informacje wstępne. In: I. Marchelak et al. eds., Ratownicze badania archeologiczne na stanowisku 3 w Ludwinowie, pow. Włocławek, woj. kujawsko-pomorskie (trasa autostrady A-1), Łódź: Fundacja Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego, Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi, 7–8.

Marchelak, I. 2017b: Osadnictwo grupy brzesko-kujawskiej. In: I. Marchelak et al. eds., Ratownicze badania archeologiczne na stanowisku 3 w Ludwinowie, pow. Włocławek, woj. kujawsko-pomorskie (trasa autostrady A-1), Łódź: Fundacja Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego, Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi, 35–84.

Mazurek, M. – Okoński, J. – Rybicka, M. 2013: Studium przypadku. Obiekt 3834 z Rozborza, stan. 28, woj. podkarpackie. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 34, 119–128.

Midgley, M. 2005: The Monumental Cemeteries of Prehistoric Europe. Stroud: Tempus Publishing.

Müller, J. 2009: Dating the Neolithic: Methodological Premises and Absolute Chronology. Radiocarbon 51, 721–736. DOI: https://doi.org/10.1017/S0033822200056058

Muzolf, B. – Kittel, P. – Muzolf, P. 2012: Sprawozdanie z prac badawczych na wielokulturowym kompleksie osadniczym w miejscowości Smólsk, stanowisko 2/10, gm. Włocławek, woj. kujawsko-pomorskie. In: S. Kadrow ed., Raport 2007–2008 (1), Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa, 43–64.

Nalepka, D. 2017: Wyniki analizy paleobotanicznej obiektu 3456 na stanowisku 3 w Ludwinowie, pow. Włocławek, woj. kujawsko-pomorskie. In: I. Marchelak et al. eds., Ratownicze badania archeologiczne na stanowisku 3 w Ludwinowie, pow. Włocławek, woj. kujawsko-pomorskie (trasa autostrady A-1), Łódź: Fundacja Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi, 595–606.

Nowak, I. 2017: Osadnictwo kultury amfor kulistych. In: I. Marchelak et al. eds., Ratownicze badania archeologiczne na stanowisku 3 w Ludwinowie, pow. Włocławek, woj. kujawsko-pomorskie (trasa autostrady A-1), Łódź: Fundacja Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi, 103–116.

Nowak, M. 2017: Ubiquitous settlers, consequent farmers, and monument builders. In: P. Włodarczak ed., The Past Societies. The Polish Lands from the First Evidence of Human Presence to the Early Middle Ages. Vol. 2: 5500–2000 BC, Warszawa: Institute of Archaeology and Ethnology of the Polish Academy of Sciences, 125–170.

Oestigaard, T. 2006: Water. In: T. Insoll ed., The Oxford Handbook of the Archaeology of Ritual and Religion, Oxford: Oxford University Press, 38–50.

Papiernik, P. 2017: Osadnictwo kultury pucharów lejkowatych. In: I. Marchelak et al. eds., Ratownicze badania archeologiczne na stanowisku 3 w Ludwinowie, pow. Włocławek, woj. kujawsko-pomorskie (trasa autostrady A-1), Łódź: Fundacja Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego, Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi, 85–102.

Papiernik, P. – Nalepka, D. – Okupny, D. – Budek A. 2017: Studnia kultury pucharów lejkowatych w świetle wieloaspektowych analiz obiektu 3456 z Ludwinowa, stan. 3, pow. Włocławek, woj. kujawsko pomorskie. In: I. Marchelak et al. eds., Ratownicze badania archeologiczne na stanowisku 3 w Ludwinowie, pow. Włocławek, woj. kujawsko-pomorskie (trasa autostrady A-1), Łódź: Fundacja Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego, Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi, 619–624.

Papiernik, P. – Brzejszczak, R. 2018: Osadnictwo kultury pucharów lejkowatych. In: P. Papiernik – D. K. Płaza eds., Od epoki kamienia do współczesności. Badania archeologiczne w Redczu Krukowym na Kujawach from the Stone Age to contemporary times. Archaeological research at Redecz Krukowy in Kuyavia, Łódź: Wydawnictwo Fundacji Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego, 171–286.

Płaza, D. K. 2016: Osadnictwo młodszej epoki kamienia i wczesnej epoki brązu. In: W. Siciński et al. eds., Ratownicze badania archeologiczne na stanowisku 10 w Kuszynie, pow. Włocławek, woj. kujawsko-pomorskie (trasa autostrady A-1), Łódź: Fundacja badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi, 21–136.

Przybył, A. 2017: From south to north. Baden culture people and their neighbours. In: P. Włodarczak ed., The Past Societies. The Polish Lands from the First Evidence of Human Presence to the Early Middle Ages. Vol. 2: 5500–2000 BC, Warszawa: Institute of Archaeology and Ethnology of the Polish Academy of Sciences, 171–211.

Pyzel, J. – Pilarski, B. – Cyganiewicz, P. 2019: LBK non-portable features. In: J. Pyzel ed., Ludwinowo 7. Neolithic settlement in Kuyavia. Saved Archaeological Heritage vol 8, Pękowice – Gdańsk: Wydawnictwo Profil-Archeo and Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 19–42. DOI: https://doi.org/10.33547/ODA-SAH.08.Lud.02.1

Ravn, M. 2011: The Early Neolithic Volling site of Kildevang – its chronology and intra-spatial organization. Bericht der Römisch-Germanischen Kommission 89, 135–163.

Robson, H. R. – Saul, H. – Steele, V. J. – Meadows, J. – Nielsen, P. O. – Fischer, A. – Heron, C. P. – Craig, O. E 2021: Organic residue analysis of Early Neolithic ‘bog pots’ from Denmark demonstrates the processing of wild and domestic foodstuffs. Journal of Archaeological Science: Reports 36, 102829. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2021.102829

Roffet-Salque, M. – Evershed, R. P. 2015: Shifting pottery use and animal management at Kopydłowo (Poland) traced through lipid residue analyses of pottery vessels. In: A. Marciniak et al. eds., Kopydłowo, stanowisko 6. Osady neolityczne z pogranicza Kujaw i Wielkopolski, Poznań – Pękowice: Wydawnictwo Profil-Archeo, 133–142.

Rzepecki, S. 2014: Two water wells of the LBK culture from the north part of the site of Kruszyn 3/10, Włocławek commune. Analecta Archaeologica Ressoviensia 9, 96–122.

Rybníček, M. – Kočár, P. – Muigg, B. – Peška, J. – Sedláček, R. – Willy, T. – Kolář, T. 2020: World’s oldest dendrochronologically dated archaeological wood construction. Journal of Archaeological Science 115, 105082. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jas.2020.105082

Seger, H. 1916: Ein Brunnenfund aus der Steinzeit. Schlesiens Vorzeit in Bild und Schrift – Neue Folge 7, 90–92.

Siewiaryn-Mikulska, M. 2012: Kultura pucharów lejkowatych. In: W. Kaczor et al. eds., Opracowanie wyników badań archeologicznych w Grabkowie, stan. 8 (AUT 129), gm. Kowal, woj. kujawsko-pomorskie, na trasie budowy autostrady A1, Poznań: Manuscript stored in National Heritage Board of Poland in Warsaw, 72–250.

Šmíd, M. 2017: Nálevkovité poháry na Moravě. Brno: Ústav archeologické památkové péče.

Sobkowiak-Tabaka, I. – Kabaciński, J. 2012: Ratownicze badania wykopaliskowe Zespołu Archeologicznych Badań Ratowniczych przy Ośrodku Studiów Pradziejowych i Średniowiecznych Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w latach 2007–2008 na trasach budowy autostrad. In: S. Kadrow ed., Raport 2007–2008 (1), Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa, 11–41.

Stefaniak, K. – Piskorska, T. – Pokryszko, B. 2017: Szczątki kostne zwierząt z wielokulturowego stanowiska 3 w Ludwinowie, pow. Włocławek, woj. kujawsko-pomorskie. In: I. Marchelak et al. eds., Ratownicze badania archeologiczne na stanowisku 3 w Ludwinowie, pow. Włocławek, woj. kujawsko-pomorskie (trasa autostrady A-1), Łódź: Fundacja Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego, Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi, 489–532.

Stefaniak, T. – Piskorska, T. – Socha, P. 2016: Szczątki kostne zwierząt ze stanowiska Kruszyn 10, pow. Włocławek. In: W. Siciński et al. eds., Ratownicze badania archeologiczne na stanowisku 10 w Kuszynie, pow. Włocławek, woj. kujawsko-pomorskie (trasa autostrady A-1), Łódź: Fundacja badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego, Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi, 339–352.

Szmyt, M. 2011: Depozyt obrzędowy ludności kultury pucharów lejkowatych. In: I. Sobkowiak-Tabaka ed., Osadnictwo pradziejowe wczesnośredniowieczne i nowożytne na stanowisku Kruszyn 13 gm. Włocławek województwo kujawsko-pomorskie, Poznań: Manuscript stored in National Heritage Board of Poland in Warsaw, 109–125.

Szmyt, M. 2016: Osadnictwo ludności kultury amfor kulistych. In: M. Szmyt ed., Osadnictwo społeczności neolitycznych na stanowisku 2 w Janowicach woj kujawsko-pomorskie, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, 157–262.

Szmyt, M. 2017: Collective graves, flint axes, and cows. The people of Globular Amphora culture on the Vistula and Odra. In: P. Włodarczak ed., The Past Societies. The Polish Lands from the First Evidence of Human Presence to the Early Middle Ages. Vol. 2: 5500–2000 BC, Warszawa: Institute of Archaeology and Ethnology of the Polish Academy of Sciences, 211–274.

Tegel, W. – Elburg, R. – Hakelberg, D. – Stäuble, H. – Büntgen, U. 2012: Early Neolithic Water Wells Reveal the World’s Oldest Wood Architecture. PloS ONE 7/12, e51374. DOI: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0051374

Tichý, R. 2020: Rozbor studní. In: S. Stuchlík – R. Tichý eds., Mohelnice. Neolitické sídliště s intruzemi, Brno: Archeologický ústav AV ČR, 103–104.

Tilley, C. 1996: An ethnography of the Neolithic. Early prehistoric societies in southern Scandinavia. Cambridge: Cambridge University Press.

Van der Waals, J. D. 1998: Zwei neolithische Brunnen in den Niederlanden: Kolhorn und Emmerhout. In: H. Koschik ed., Brunnen der Jungsteinzeit. Internationales Symposium in Erkelenz, 27. bis 29. Oktober 1997. Materialien zur Bodendenkmalpﬂege im Rheinland 11, Köln: Rheinland-Verlag GmbH, 165–176.

Vostrovská, I. – Tichý, R. – Přichystal, M. – Muigg, B. – Urbanová, K. – Kalábková, P. 2021: Domesticated Water: Four Early Neolithic Wells in Moravia (CZ). Open Archaeology 7, 1105–1137. DOI: https://doi.org/10.1515/opar-2020-0189

Weiner, J. 1998: Neolithische Brunnen – Bemerkungen zur Terminologie, Typologie und Technologie mit einem Modell zur bandkeramischen Wasserversorgung. In: H. Koschik ed., Brunnen der Jungsteinzeit. Internationales Symposium in Erkelenz, 27. bis 29. Oktober 1997. Materialien zur Bodendenkmalpﬂege im Rheinland 11, Köln: Rheinland-Verlag GmbH, 193–213.

Wentink, K. 2006: Neolithic Depositions in the Northern Netherlands. Leiden: Faculty of Archaeology at Leiden University.

Wierzbicki, J. 2013: Wielka kolonizacja. Społeczności kultury pucharów lejkowatych w dorzeczu środkowej Warty. Poznań: Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich.

Wiśniewski, M. – Kotlewski, L. eds. 2013: Archeologia Autostrady. Badania archeologiczne w pasie budowy Autostrady A1 w granicach województwa kujawsko-pomorskiego. Katalog zabytków. Bydgoszcz: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, Oddział w Bydgoszczy.

Wojciechowski, W. 1968: Ze studiów nad kulturą pucharów lejkowatych na Dolnym Śląsku. Zagadnienie periodyzacji. Archeologia Polski 13, 125–150.

Woźny, J. 1996: Symbolika wody w pradziejach Polski. Bydgoszcz: Wyższa Szkoła Pedagogiczna.

Żurkiewicz, D. 2019: Depozyt naczyń kultury pucharów lejkowatych z Karczyna/Witowy stanowisko 21/22, pow. inowrocławski. In: M. Szmyt et al. eds., Vir Bimaris. Od kujawskiego matecznika do stepów nadczarnomorskich. Studia z dziejów międzymorza bałtycko-pontyjskiego ofiarowane Profesorowi Aleksandrowi Kośko, Poznań: Uniwersytet imienia Adama Mickiewicza, 155–174.